«مُلک دل» ۴۵ دقیقه موسیقی تمیزِ دستگاهی، در دستگاه چهارگاه ارائه میدهد. نوعی پاکیزگی که بدون تردید حاصل سالها ممارستِ دستاندرکارانش است. از این نکته که بگذریم، رَنگ صدای گروه و جملهپردازیها از همان ابتدای اثر نشان میدهد که «مُلک دل» الگویی دارد و تلاشش در جهت ارائهی رونوشتی تمیز از آن الگو است: بازآفرینیِ گونهای از موسیقی دستگاهی که نمونههای اعلای آن را در اجراهای چاووشیان شنیدهایم. اما نکتهی مهمی که پیکانِ نقدِ حاضر آن را نشانه میرود، این است که گوشِ شنوندهی موسیقی دستگاهی، آگاهانه یا ناآگاهانه، به خوبی با این الگو آشناست. این «آشنایی» با ایجاد نوعی امنیت روانی برای مخاطب، «شنیدن» را برای او تسهیل و نیز به مددِ ارجاعات ذهنی، آن را لذتبخش میکند. اما این «آشنایی» سویهی دیگری نیز دارد: یکنواختی و تکراری که شنیدن را ملالآور مینماید. در روزگاری که شنوندگان، تا رسیدن به فایل صوتیِ بهترین نمونههای موسیقی دستگاهیِ صد سالِ گذشته تنها چند کِلیک فاصله دارند، شیوهی بهینهی برخورد با عنصرِ «آشنایی» به بندبازی میمانَد؛ امری دشوار که شاید یکی از چالشهای مهم موسیقیدانِ (دستگاهیِ) زمانهی اکنون باشد.
برای بررسی شیوهی برخورد آلبوم حاضر با این مقوله نگاهی بیندازیم به آنچه در آن میشنویم؛ ۴۵ دقیقه موسیقی که ۳۸ درصدِ آن (۱۷ دقیقه) سهمِ گروهنوازی و ۶۲ درصدِ آن (۲۸ دقیقه) سهم سازوآواز و تکنوازی است. به جز قطعهای پنجضربی در دودقیقهی پایانیِ شیارِ نخست، باقیِ گروهنوازیها ششضربیهای کند یا تند متعارفی هستند. گذشته از این یکنواختیِ ریتمیک، سازآرایی و تنظیم قطعات نیز تفاوت چشمگیری با میانگینِ آنچه از گروههای شیدا و عارف در خاطر داریم، ندارند. در بخش دیگر، ارائهی مفصّلی از روایتِ تهرانِ دستگاه چهارگاه را با جملهبندیهایی آشنا میشنویم. ضمناً در دهدقیقهی نخستِ آلبوم تقریباً تمامِ فضاهای مُدالِ این روایت به شنونده یادآوری میشود و در باقی آلبوم (به جز حصارِ چهارگاه) اتفاق مُدالِ تازهای نمیافتد. بنابراین «مُلک دل» در هیچیک از این زمینهها از حافظهی شنواییِ عمومِ مخاطبین فاصله نمیگیرد و تمهیدی نیز برای ایجاد تنوع صوتی نمیاندیشد.
به عقیدهی اینجانب، تلاش آگاهانه برای فاصله گرفتن از عادت شنیداریِ مخاطب و نیز استفادهی هدفمند از عناصری چون تنوع ریتمیک میتواند آثار آتیِ این گروه را یک قدم به پیش برده و شادابیِ بیشتری به آنها ببخشد.
برای خرید و دانلود آلبوم مُلک دل به وبسایت بیپتونز مراجعه کنید.
02 بهمن 1400